Die grote groene boom iedere kerst geeft een heleboel gezelligheid, daar kunnen we dit jaar ook weer van uitgaan, maar waar komt deze traditie eigenlijk vandaan?

Germaanse traditie

Van oudsher is Kerstmis vieren rond de kerstboom een Germaanse traditie. Het lijkt erop dat kerstbomen al in de late middeleeuwen gebruikt werden om winterfeesten mee te vieren. Dit gebeurde met name in Oost-Europa, de Duitse gebieden en Scandinavië. Vooral in Duitsland was men gek op de kerstbomentraditie en ook de versieringen mochten er toen al wezen. In Straatsburg in een rooms-katholieke kathedraal stond in 1539 al een grote kerstboom.

Met name de Duitsers pakten de kerstbomentraditie met beide handen aan. De rijke Duitsers begonnen in de zeventiende eeuw bomen in hun huis neer te zetten tijdens kerst. Ze hingen hierbij appeltjes in de boom als een verwijzing naar de zogenoemde ‘Adam en Eva’s dag’ op 24 december. Er werden dan Bijbelse verhalen gespeeld op het toneel. Een mooie traditie voor die tijd. De Britse adel zag deze appeltjes in de boom wel zitten en nam het gebruik al snel over. In de negentiende eeuw verspreidde het gebruik van de kerstbomen zich meer en meer over de rest van Europa. Het schrijven van kerstkaarten met een leuke kerstwens en het alvast toewensen van een gezond en gelukkig nieuw jaar komt overgewaaid uit het Verenigd Koninkrijk. Een traditie die wij als Nederlanders hebben omarmd, maar tegenwoordig steeds minder uitvoeren. Per post in ieder geval. Berichtjes met mooie wensen worden op Facebook of Whatsapp nog wel altijd gestuurd.

De kerstboom in Amerika

Nu Europa gewend was aan de kerstboom was ook Amerika aan de beurt. Rond het jaar 1800 zorgden Duitse immigranten ervoor dat ook de kerstboom de grote oceaan overging. Zij namen hun kersttraditie mee naar dit nieuwe land. In de vijftig jaren die volgden werd de kerstboom steeds commerciëler. De boom kreeg steeds meer het uiterlijk van de kerstboom zoals we hem nu ook kennen. Uitbundig versierd en met steeds meer lichtjes.

Werd de Kerstman geboren in Amerika?

De kerstboom werd dus steeds verder aangekleed in Amerika, maar hoe zit dat dan met de Kerstman? In de eerste helft van de negentiende eeuw namen Nederlandse kolonisten de oude Sinterklaastraditie mee naar de Verenigde Staten. De nieuwe Kerstman leek toen nog heel veel op de Nederlandse goedheiligman. Langzaamaan kreeg de Kerstman zijn eigen uiterlijk en karakter, maar dan ging niet van dag op nacht.

De Coca-Cola Kerstman

Waarom hebben de Amerikanen dan zo veel met kerst en met die gezellige Kerstman? Heel simpel, zij hebben de Santa Claus zo gezellig gemaakt. De eerste Kerstmantekening uit 1881 was leidend voor het beeld dat we van Santa hebben gekregen. Toch bleven de tekeningen en het uiterlijk van Santa Clause steeds veranderen. Soms werd hij dik afgebeeld, dan weer dun. Soms was hij boosaardig, dan weer poeslief.

Totdat reclametekenaar Haddon Sundblom voor het eerst een afbeelding maakte van de Kerstman voor het frisdrankmerk Coca-Cola. Daar was hij dan; de vrolijke Santa Clause werd afgebeeld met een vriendelijk gezicht, een warme man met een gezellige, volle buik, rode ronde wangetjes, een grote glimlach en natuurlijk een verfrissend Coca-Cola drankje in zijn hand. Deze Santa Clause sloeg aan bij het grote publiek en daarom is de Kerstman tot op de dag van vandaag nog steeds verbonden met het frisdrankmerk.

De kerstboom in Nederland

Nederland raakte vrij laat pas aan de kerstboom. Tijdens het Réveil (een christelijke opwekkingsbeweging in de negentiende eeuw) werden er in Nederland veel zondagsscholen opgericht. Daar ontstond het gebruik om een boom neer te zetten rond de kerstdagen. Op die manier maakte de gewone Nederlanders kennis de kerstboom. Over de jaren is dit uitgegroeid tot een normaal gebruik en worden er in Nederland bijna 2,5 miljoen kerstbomen per jaar verkocht.

De Kerstman verwelkomen ging echter een stuk lastiger. De Kerstman paste niet goed in de Nederlandse traditie. Wij Hollanders hadden namelijk al een Sinterklaas en dat was wel genoeg. In Nederland werd de Kerstman dan ook gezien als het slechte broertje van Sint-Nicolaas. Meteen na de oorlog voerde de Katholieke kerk een actieve strijd in het zuiden van het land tegen de oprukkende Kerstmannen in de etalages van winkels. Een kerststal en een kerstboom had de kerk geaccepteerd, maar het commerciële figuur zou de religieuze kerstgedachte alleen maar ontnemen. Nu de tijden veranderd zijn is de strijd tussen de Kerstman en Sinterklaas langzaam gaan liggen.

Moderne kerstboom

Natuurlijk zijn er nu de dag verschillende soorten kerstbomen die net een tikkeltje anders zijn dan de kerstbomen uit de oude traditie. We kennen allemaal de kunstkerstboom. Voor mensen die geen zin hebben in de eeuwige afvallende naalden en de kerstboom elke dag een scheut water te geven. Deze mooie neppe boom is er ook in kleurrijk roze, rood of zelfs wit. Voor velen een uitkomst als ze houden van een uitbundige kerstboom. Je kan hem tegenwoordig heel mooi afmaken met een lichtjessnoer in de dezelfde kleuren. Zo vallen de snoeren mooi weg in de kleur van de boom en heb je gezellig lichtjes.

Maar niet alleen een kunstkerstboom is een nieuw alternatief voor de traditionele kerstboom. Zo worden er tegenwoordig ook platte kerstbomen gemaakt die je gewoon kan ophangen aan de muur. Bijvoorbeeld met een paar dennentakken. Ook is de houten kerstboom een nieuw fenomeen. Deze stoere en gedurfde boom staat strak en modern in de woonkamer. Je kan gerust op je eigen tempo verder lezen over deze bijzondere boom. Hoe je hem bijvoorbeeld zelf kan versieren met houten ornamenten of gewoon met je eigen kerstballen.