Met Kerstmis maken we graag tijd om met familie en vrienden te gourmetten, elkaar cadeaus te geven en de All you need is love-kerstspecial te kijken op RTL. Maar zijn we door alle commercie en gekkigheid niet vergeten waar het kerstfeest eigenlijk van oudsher voor staat? Tijd voor een opfriscursus: tekst en uitleg over de oorsprong van Kerstmis.

Wat vieren we met Kerstmis?

Met Kerstmis vieren de christenen de geboorte van Jezus Christus, zoals die staat beschreven in de Bijbel. In de westers-christelijke wereld en in enkele kerken van het oosters christendom wordt het kerstfeest gevierd op 25 december. Bij de oosterse kerken die de juliaanse kalender gebruiken, gebeurt dat pas 13 dagen later. In Nederland, en een aantal andere landen in West-Europa, wordt er op 24 december kerstavond gevierd en op 26 ‘Tweede Kerstdag.

Hoe gaat het kerstverhaal dan?

Het verhaal speelt zich ruim 2000 jaar geleden af in Nazareth, waar engel Gabriël Maria vertelt dat ze op een dag een zoon zou krijgen, die ze de naam Jezus moest geven. Maria was verloofd met Jozef, maar omdat zij nog niet getrouwd waren was zij nog maagd. Toch bleek ze vlak na de bijzondere boodschap zwanger te zijn. In diezelfde periode riep de Romeinse keizer Augustus alle inwoners van Israël op om zich in te schrijven in de stad waar zij geboren waren, voor een volkstelling. Daarom moesten Jozef en Maria naar Bethlehem.

Een lange reis, per ezel, terwijl Maria hoogzwanger was. Eenmaal in Bethlehem probeerden de twee onderdak te vinden, maar alle herbergen zaten vol. Daarom verbleven ze in een stal. Daar beviel Maria van – hoe kan het ook anders – Jezus. Kort daarna werden herders die even verderop in het veld zaten, verrast met een bezoek van engel. Het was opnieuw Gabriël en hij vertelde de herders over de geboorte van Jezus, ‘de Redder’. Ook de drie wijzen uit het Oosten kregen het heugelijke nieuws door, via de sterren. Ze brachten die nacht nog een bezoek aan het kindje in de kribbe.

Tradities

Kerstmis is dus van oorsprong een religieus feest en de tradities die vandaag de dag nog steeds gevierd worden, zijn daar allemaal uit voortgevloeid. Aan welke tradities je dan zoal moet denken? Nou, aan het opzetten van de (fairybell)kerstboom bijvoorbeeld. Of aan het bezoeken van de kerstmis in de kerk, het geven van kerstcadeaus, het houden van een kerstdiner en het aftellen tot Eerste Kerstdag met de adventskalender.

Wat heeft de Kerstman hiermee te maken?

De Kerstman is een afstammeling van Sint Nicolaas, bisschop van Myra. Volgens verschillende bronnen, zou het Sinterklaasfeest dat wij kennen in Nederland door emigranten zijn meegenomen naar emigranten, die de man met de witte baard hebben omgedoopt tot ‘Santa Claus’. In principe kun je dit ‘folklorische figuur’ dat op een arrenslee met rendieren rijdt en cadeautjes uitdeelt aan kinderen, helemaal los zien van de religieuze oorsprong van Kerstmis.

Dat geldt overigens niet voor alle varianten. Zo hebben ze in Scandinavië Joulupukki en Father Christmas in Engeland. En daar zijn nog veel duidelijker voorchristelijke elementen terug te zien in de kerstgebruiken. In Oostenrijk en Duitsland heb je dan weer het Christkind. Een soort engelachtige figuur dat geschenken geeft, zoals Jezus dat volgens de Bijbelse verhalen ook zijn hele leven zou hebben gedaan. Dus met een iets duidelijkere link naar het christendom.

Is Kerstmis of Pasen belangrijker?

Theologisch gezien is Pasen veel belangrijker. Hier wordt namelijk gevierd dat Jezus is opgestaan uit de dood, drie dagen nadat hij is gekruisigd. Dit wordt in het christelijke oosten ook groots gevierd. Samen met het feest van Epifanie, dat beter bekend is onder de noemer ‘Driekoningen’, of ‘Openbaring van de Heer’. In het Westen wordt het kerstfeest echter veel nadrukkelijker gevierd.

Wat is het verschil tussen Kerstmis en het kerstfeest?

Is er dan nog een concreet verschil tussen Kerstmis en het kerstfeest? Nee, in essentie niet. In de praktijk schijnt het wel zo te zijn dat met name de rooms-katholieken spreken van ‘Kerstmis’ en dat ‘kerstfeest’ de term is die over het algemeen wordt gebruikt door protestanten. Maar uiteindelijk bedoelen beide groeperingen er hetzelfde mee. En wie dit artikel nauwkeurig heeft gelezen, weet nu natuurlijk dat ze daarmee de viering van de geboorte van Jezus Christus bedoelen.